Koprzywnica
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Kościół św. Floriana | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | |||
| Burmistrz |
Aleksandra Klubińska | ||
| Powierzchnia |
17,9 km² | ||
| Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
+48 15 | ||
| Kod pocztowy |
27-660 | ||
| Tablice rejestracyjne |
TSA | ||
Położenie na mapie gminy Koprzywnica  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego  | |||
 50°35′26″N 21°35′01″E/50,590556 21,583611
| |||
| TERC (TERYT) |
2609044 | ||
| SIMC |
0796588 | ||
Urząd miejski ul. 11 Listopada 8827-660 Koprzywnica | |||
| Strona internetowa | |||
_Market_Square_in_Koprzywnica_10.jpg)
_Market_Square_in_Koprzywnica_03.jpg)
Koprzywnica, dawniej także Pokrzywnica – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, nad rzeką Koprzywianką (na której utworzono zalew). Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Koprzywnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego.
Historycznie położona jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej. Była miastem klasztoru cystersów koprzywnickich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku.
Według danych z 1 stycznia 2018 Koprzywnica liczyła 2497 mieszkańców.
Przez miasto przechodzi szlak cysterski, tarnobrzeska odnoga Małopolskiej Drogi św. Jakuba, czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.
Miejsce popisów szlachty województwa sandomierskiego I Rzeczypospolitej.
Nazwa
Wymieniona w 1279 w jednym z łacińskich dokumentów jako „Copriuinica”. W dawnej historiografii występuje również jako Pokrzywnica (nazwa Koprzywnica jest czechizmem).
Historia
W okolicach Koprzywnicy w czasach przedchrześcijańskich istniał bardzo silny ośrodek kultu ognia. Osada nad Koprzywianką istniała już w początkach XII wieku. W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził do Koprzywnicy z burgundzkiego Morimondu cystersów. Opactwo to wysyłało swoich wychowanków do wielu klasztorów w Europie. Mikołaj Bogoria Skotnicki (1150-1238) – rycerz, komes (darczyńca Cystersów) - podarował w 1185 r. Koprzywnicę i kilka pobliskich wsi, np. Krzcin i Gnieszowice, a także koło Krosna m. Wietrzno i inne miejscowości, zakonowi cystersów, przybyłemu z Francji. Pomogli im także biskupi krakowscy – Gedko oraz Pełka.
Dokumentem księcia Bolesława V Wstydliwego z 8 grudnia 1268 r. osada targowa Koprzywnica uzyskała prawa miejskie na prawie magdeburskim (na wzór miasta Krakowa). Dzięki cystersom miasto przeżywało duży rozkwit. W wiekach XV–XVII zaliczane było do średniej wielkości ośrodków Małopolski. W 1279 r. biskup firmański Filip de Casate, w latach 1278-1282 legat papieski na Węgrzech i w Polsce, w łacińskim dokumencie wystawionym w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru cystersów w Koprzywnicy prawo do pobierania dziesięciny między innymi z samej Koprzywnicy, Wietrzna, Krzcina i Gnieszowic.
Pisemna wzmianka o Koprzywnicy pochodzi z 1280 i związana jest ze zwycięstwem Leszka Czarnego pod Koprzywnicą, nad wojskami Księcia ruskiego Lwa, po którym Leszek Czarny, uderzył na ziemie pogranicza, zdobywając m.in. Przeworsko.
Jak podaje kronika Janka z Czarnkowa, na krótko przed swą śmiercią nocował w klasztorze cystersów Kazimierz Wielki. W 1606 miał tu miejsce rokosz szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie pod przywództwem Mikołaja Zebrzydowskiego.
W latach 1655–1660 Koprzywnica ucierpiała w wyniku potopu szwedzkiego. Katarzyna Bobola z h. Leliwitów – właścicielka włości w tych stronach – siostra Stanisława Boboli i krewna św. Andrzeja Boboli, wzięła 16 listopada 1676 r. w Koprzywnicy ślub z Gabrielem Witowskim, udzielony przez opata Cystersów z Koprzywnicy – Jerzego Ossolińskiego i urządziła wielkie wesele.
Po kasacji zakonu cystersów w 1820 Koprzywnica podupadła, i w 1869 r. utraciła prawa miejskie. Zostały one jej przywrócone 1 stycznia 2001 roku.
W 1911 sprowadzono relikwie świętego Floriana, które miały chronić, zdaniem wiernych, ten gród od pożarów i innych klęsk.
W 1921 mieszkało tu 2349 osób. W 1929 działało stałe połączenie autobusowe z Sandomierzem. Funkcjonowały dwa kościoły katolickie (jeden filialny) i synagoga. W budynku synagogi działał cheder „Jesode ha-Tora”, w którym czterech nauczycieli uczyło 80 dzieci. Działała także szkoła żydowska dla dziewcząt. W trakcie okupacji niemieckiej w Koprzywnicy działało getto żydowskie.
12 maja 2009 r. Koprzywnicę odwiedził Prezydent RP Lech Kaczyński. Była to pierwsza od prawie 650 lat, od pobytu króla Kazimierza Wielkiego, wizyta głowy państwa w tej miejscowości.
Przy ul. Leśnej znajdował się kirkut o powierzchni 1,5 ha. Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał. W czasie II wojny światowej został zdewastowany przez hitlerowców. Zachowały się tylko ślady mogił.
Struktura powierzchni
Według danych z lat 2001–2005 miasto Koprzywnica ma obszar 17,9 km². W ciągu tego okresu zmniejszył się procentowy udział użytków rolniczych (z 80,5% w 2001 do 71,8% w 2005) oraz lasów (z 8,8% w 2001 do 8,7% w 2005, przy czym zwiększył się on w stosunku do roku 2003 z 8,9%) na rzecz zwiększenia się areału nieużytków (z 10,7% w 2001 do 19,5% w 2005). Część użytków rolnych (m.in. gruntów ornych) i nieużytków wykorzystana została pod zabudowę miejską, w tym celu wykorzystano też znaczne połacie łąk. Jednak bardzo niska opłacalność/dochodowość z areału użytków rolnych wymusiła na mieszczanach-rolnikach działania na rzecz odłogowania oraz zadrzewiania znacznych połaci swoich domostw; trendu tego nie powstrzymały dopłaty bezpośrednie z UE, bowiem znaczna część z nich przebranżowiła się.
Zabytki
- Układ urbanistyczny, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.691 z 4.12.1956 i z 23.10.1987)
- Kościół parafialny pw. MB Różańcowej z końca XVII w., przebudowany w XIX w. (nr rej.: A.692 z 31.03.1971 i z 14.06.1977).
- Zespół opactwa cystersów (nr rej.: A.693/1-4 z 10.01.1966 i z 14.06.1977):
- kościół parafialny pw. św. Floriana z I połowy XIII w., przebudowywany w XVI, XVII–XVIII w. i w 1920 r.,
- wschodnie skrzydło klasztorne z I połowy XIII w., przebudowywane w XIV–XIX w.,
- dworek opacki z 1620 r., przebudowany w XVIII w.,
- ogród i ogrodzenie.
- Cmentarz parafialny przy ul. Cmentarnej (nr rej.: A.694 z 10.04.1989).
Zniszczone zabytki
Transport
- 79 Droga krajowa nr 79: Warszawa – Sandomierz – Kraków – Katowice – Bytom
- 758 Droga wojewódzka nr 758: Iwaniska – Koprzywnica – Tarnobrzeg
Znani mieszkańcy
- Walenty Maciej Arcemberski
- ks. Tomasz Chachulski
- Franciszek Pantoczek
- Walenty Lipiński
- Mateusz Beksiński
- Hieronim z Koprzywnicy
Sport
W Koprzywnicy, od 1932 roku, działa klub piłki nożnej, Koprzywianka Koprzywnica, występujący obecnie (sezon 2023/24) w klasie A, będącej siódmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce.
Największym sukcesem zespołu były występy w klasie okręgowej.
Ulice
Poniżej w tabeli 1 ulice będące integralną częścią miasta Koprzywnica, z aktualnie przypasanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC.
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2546 mieszkańców.
Zobacz też
- Koprzywnica (stacja kolejowa)
- Młodzieżowa Orkiestra Dęta Koprzywnica
- Parafia Matki Bożej Różańcowej w Koprzywnicy
- Parafia św. Floriana w Koprzywnicy
Przypisy
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie nadania statusu miasta miejscowościom i określenia ich granic oraz zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1231).
- ↑ a b c Koprzywnica w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ za Norimbergae Impensis Homannianorum Heredum, 1775
- ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 113.
- ↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 4.
- ↑ a b Piekosiński 1886 ↓, s. 144.
- ↑ Norbert Jerzak: Udział biskupa Filipa z Fermo we wrocławskim sporze pomiędzy biskupem Tomaszem II a księciem Henrykiem IV "Wrocławski Przegląd Teologiczny" 25 (2017) nr 2, s. 130
- ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 231.
- ↑ Jesode ha-Tora | Wirtualny Sztetl , sztetl.org.pl .
- ↑ Prezydent z wizytą w województwie świętokrzyskim. Prezydent.pl, 2009-05-12. . .
- ↑ Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 169.
- ↑ Informacje o kirkucie na stronie Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
- ↑ Mapa WIG Sandomierz Pas 46 Słup 33 Warszawa 1938
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. . (pol.).
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). .
- ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 52 .
- ↑ Skarb - Koprzywianka Koprzywnica , www.90minut.pl .
- ↑ a b ULIC – Katalog ulic (stan na: 2010-10-14) /w:/ Lista plików predefiniowanych. 19 października 2010 r.
Bibliografia
- Franciszek Piekosiński: Monumenta Meadievii Historica. Codex diplomaticus Poloniae minoris, Volumes 9-10. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1886, s. 144.
Linki zewnętrzne
- Koprzywnica (1), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 384.
- Oficjalna strona miasta
- Strona nieoficjalna: historia, zabytki, charakterystyka Koprzywnicy
| Miasta |
|
|---|
| Miasta | |
|---|---|
| Części miasta | |
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
