Uygur alfabesi

Günümüz dünyasında Uygur alfabesi dünya çapında milyonlarca insanın dikkatini çeken bir konudur. Ortaya çıkışından bu yana Uygur alfabesi, farklı alanlarda sürekli ilgi uyandıran tartışmalara, ihtilaflara ve çalışmalara konu olmuştur. Gerek toplumdaki önemi, gerekse ekonomi üzerindeki etkisi veya popüler kültür üzerindeki etkisi nedeniyle Uygur alfabesi büyük önem ve öneme sahip bir konu haline geldi. Bu makalede, Uygur alfabesi'in farklı yönlerini derinlemesine inceleyeceğiz, zaman içindeki gelişimini analiz edeceğiz ve günlük yaşamın çeşitli yönleri üzerindeki etkisini inceleyeceğiz.

Bu madde Türk dil ailesinin Karluk grubundaki Yeni Uygurcayı yazmak için kullanılan yazı sistemi hakkındadır. Türk dil ailesinin Sibirya grubundaki Eski Uygurcayı yazmak için kullanılan sistem için Eski Uygur alfabesi sayfasına bakınız.

Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükûmetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Aşağıdaki kıyaslama Arap, Latin ve Kiril harflerinin bir karşılaştırılmasıdır:

Uygur alfabelerinin kıyaslanması
Arap Kiril Pinyin Latin OTA Takribî Türkçe ses değeri IPA   Arap Kiril Pinyin Latin OTA Takribî Türkçe ses değeri IPA
ئا A a A a A [a] ق Қ қ Ⱪ ⱪ Q q K (gırtlaktan) [q]
ئە Ә ә Ə ə E e Ä ä E (açık) [æ] ك К к K k K [k]
ب Б б B b B [b] ڭ Ң ң NG ng Ñ ñ nğ (artdamaksıl N) [ŋ]
پ П п P p P [p] گ Г г G g G [ɡ]
ت Т т T t T [t] ل Л л L l L [l]
ج Җ җ J j J j C c C [ʤ] م М м M m M [m]
Zh zh
چ Ч ч Q q Ch ch Ç ç Ç [ʧ] ن Н н N n N [n]
Ch ch
خ Х х H h X x H (hırıltılı) [x] ھ Һ һ Ⱨ ⱨ H h H [h]
د Д д D d D [d] ئو О о О о O [o]
ر Р р R r R [r] ئۇ У у U u U [u]
ز З з Z z Z [z] ئۆ Ө ө Ɵ ɵ Ö ö Ö [ø]
ژ Ж ж Ⱬ ⱬ Zh zh J j J [ʒ] ئۈ Ү ү Ü ü Ü [y]
س С с S s S [s] ۋ В в V v W w V v V [v]
W w W w [w]
ش Ш ш X x Sh sh Ş ş Ş [ʃ] ئې Е е E e Ë ë E e E (kapalı) [e]
Sh sh
غ Ғ ғ Ƣ ƣ Gh gh Ğ ğ Ğ [ʁ] ئى И и I i İ i İ veya I [i]
I ı [ɨ]
ف Ф ф F f F [f] ي Й й Y y Y [j]

Uygur Kiril alfabesi ek olarak iki harfe sahiptir, ki bunlar iki sesin birleşimidir. Bunlar aşağıda Arap, Pinyin ve Latin alfabelerindeki eşdeğeriyle gösterilmiştir.

Kiril Arap Pinyin Latin
Ю ю يۇ yu
Я я يا ya

Alfabe öncesi kullanımda olan alfabeler:

Kaynakça

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot