Günümüz dünyasında Sos Höyük giderek daha alakalı ve ilgi çekici hale gelen bir konudur. Teknolojinin ve küreselleşmenin ilerlemesiyle birlikte Sos Höyük, toplumun ve onun çeşitli tezahürlerinin buluşma noktası haline geldi. Tarih boyunca Sos Höyük, çok çeşitli fikir ve bakış açılarının oluşmasına neden olarak tartışma, araştırma ve ihtilafların konusu olmuştur. Kültürel, sosyal, politik ya da ekonomik açıdan bakıldığında Sos Höyük hem tutkuları hem de eleştirileri uyandırarak insanlık üzerinde önemli bir iz bıraktı. Bu makalede Sos Höyük'in farklı yönlerini ve boyutlarını, bugünkü etkisini ve günlük yaşamdaki önemini inceleyeceğiz.
Arkeolojik Höyük | |
Adı: | Sos Höyük |
il: | Erzurum |
İlçe: | Pasinler |
Köy: | Yiğittaşı |
Türü: | Höyük |
Tahribat: | Yoğun yapılaşma |
Tescil durumu: | Tescilli |
Tescil No ve derece: | 3173 / 1 |
Tescil tarihi: | 14.05.1987 |
Araştırma yöntemi | Kazı |
Sos Höyük, Erzurum il merkezinin 24 km kuzeydoğusunda, Pasinler ilçesinin 13 km batısında yer alan bir höyüktür. Yakınındaki Yiğittaşı Köyü'nün eski adının Sos olmasından, arkeoloji literatüründe bu adla geçmektedir. Aras Nehri'nin bir kolu olan Çökender Deresi'nin hemen güney kıyısındadır. Tepe olarak 270 x 150 metre boyutlarında 1,2 hektarlık bir alanı kaplamakta olup 20 metre yüksekliktedir.
Höyük, Erzurum Ovası'ndaki Karaz Höyük, Güzelova Höyük ve Pulur Höyük kazıları sırasında, kazı ekibinin dikkatini çekmiştir. Daha sonra 1987 yılında Erzurum Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi tarafından ortak bir projeyle bir mevsimlik kazı yapılmıştır. Ancak bu konuda bir yayın yoktur. Esas kazılar Antonio Sagona başkanlığında 1994 – 2000 yıllarında kazılar yapılmıştır.
Antonio Sagona'nın çalışmalarında ortaya çıkan tabakalanma yeniden eskiye şu şekilde ifade edilmektedir.
En alt tabakada dört yapı katı belirlenmiştir. Bunlar, Vb – Vd yapı katları Erken Tunç Çağı'na (MÖ 3.000 – 2.000) ve Va Geç Kalkolitik Çağ'a (MÖ 3.500 – 3.000) tarihlenmektedir.
Höyüğün kuzey kesimi dışında çevresi köy evleriyle kaplıdır. Buralardan toprak çekilmesi ve bunun yol açtığı erozyon sonucu bu kesimlerde tahribat vardır.
Erzurum çevresinde Geç Kalkolitik Çağ'dan beri iskan edilen önemli merkezlerden biridir. Diğerleri Karaz Höyük, Pulur Höyük ve Güzelova Höyük'tür. Geç Kalkolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na uzanan kesintisiz süregiden bir kültürü temsil eden bu yerleşimlerde, bölgenin iklim yapısının bir gereği olarak ağırlıklı olarak hayvancılık yapıldığı, uygun mevsimde de tarımsal faaliyetlere yönelindiği anlaşılmaktadır.
Sos Höyük ve Büyüktepe Höyük kazılarından elde edilen buluntular, Erzurum – Bayburt bölgesi için Geç Tunç Çağı – Demir Çağı tarihlendirmesi için veriler sunmuştur. Sos Höyük son dönem kazı başkanı Antonio Sagona söz konusu bölge için Geç Tunç Çağı için MÖ 1.500 – 1.000, Erken Demir Çağı için MÖ 1.000 – 800/750 ve Geç Demir Çağı için MÖ 800/750 – 300 tarihlerini öngörmektedir.