XXXV Brygada Piechoty (II RP)

XXXV Brygada Piechoty – jednostka taktyczna odradzającego się Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.

Wchodziła w skład 18 Dywizji Piechoty.

Klęska brygady pod Iwaszczukami i Sitnem

 Osobny artykuł: Bitwa pod Iwaszczukami.

24 lipca 1920 dowódca brygady nakazał 42 pp z trzema bateriami nacierać na głównym kierunku z Iwaszczuk, przez wzgórze 245 w kierunku na Chotyń. 9 pułk strzelców granicznych wsparty dwiema bateriami miał maszerować na Zabokrzyki i dalej na Boratyn i Korytno. Dwa bataliony 144 pp z dwiema bateriami miały obsadzić przejścia przez rzekę Płaszewkę. Szwadron 6 pułku ułanów prowadzić miał działania rozpoznawcze. Kompania saperów, pozostająca przy sztabie brygady, miała po zakończeniu natarcia fortyfikować pozycję obronną na wschód od rzeczki.

Już na wzgórzu 245 nieprzyjaciel stawił opór. 42 pułk piechoty nie zdołał przełamać jego obrony. Później nieprzyjaciel uderzył wzdłuż Płaszewki na 9 pułk strzelców granicznych. Strzelcy graniczni zaczęli się cofać, a odwodowy 144 pułk piechoty nie był w stanie udzielić wojskom pierwszego rzutu udzielić pomocy. XXXV Brygada rozpoczęła odwrót na Iwaszczuki.

9 pułk strzelców granicznych i 42 pułk piechoty wraz z taborami, częściowo w bezładzie, skupiły się w Iwaszczukach. Części 42 pp i 144 pp z artylerią obsadziły wzgórze na południe i zachód od wsi. W wyniku nieprzyjacielskiej szarży dowódca brygady wraz z całym sztabem dostał się do niewoli. Oddziały 144 pp i artylerii oraz batalion I/42 pp z dowódcą pułku majorem Zagórskim broniły się, lecz ostatecznie musiały rozpocząć odwrót w kierunku południowym. Nieprzyjaciel ze wszystkich stron okrążał maszerującą brygadę. Brygada wycofała się do Sitna. 144 pp poniósł w tych walkach duże straty. Z Sitna już w bezwładzie grupy żołnierzy wycofywali się ku pociągowi pancernemu „Pionier”. Dzięki działaniu pociągu pancernemu nie doszło do całkowitego rozbicia brygady.

Inna grupa wycofywała się wzdłuż szosy na Krupiec i dotarła na tyły XXXVI Brygady i dalej kierowała się do Krupca. Na tę grupę uderzyła pościgowa brygada nieprzyjacielskiej jazdy, otwierając równocześnie ogień artylerii na Krupiec. Równocześnie część batalionu II/49 pp i 1/18 pap przeszła do kontrataku i zmusiła nieprzyjaciela do odwrotu za wzgórze. Krupiec trzymany był przez 49 pp i 1/18 pap aż do usunięcia wszystkich taborów i zorganizowania obrony Radziwiłłowa przez dowódcę dywizji.

Brygada w ofensywie nad Bugiem

W nocy z 30 września na 1 października 1920 Rosjanie wycofali większość sił sprzed odcinka Grupy gen. Krajowskiego, pozostawiając jedynie drobne oddziały, które cofając się niszczyły wszystkie mosty. 1 października XXXV BP przełamała opór nieprzyjaciela i stanęła na linii Dobrostawka – Pogost. Dowództwo XXXV BP rozlokowało się w Dobrostawce.

• Franciszek Adam Arciszewski: Ostróg - Dubno - Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armią Budionnego (1 lipca - 6 sierpnia 1920) (reprint). Oświecim: Wydawnictwo „Napoleon”, 2016. ISBN 978-83-65652-00-3.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 1. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2002.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Bartosz Zakrzewski: 18 Dywizja Piechoty WP w wojnie polsko-sowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2016. ISBN 978-83-7543-415-6.