Wielki zespół mieszkaniowy

Wielki zespół mieszkaniowy (w skrócie wzm, zespół mieszkaniowy z fr. grand ensemble; pot. blokowisko) – forma urbanistyczna, w której na małej przestrzeni znajduje się duże skupisko bloków mieszkalnych bez innych budynków mieszkalnych, a liczba mieszkańców wynosi od kilku do kilkudziesięciu tysięcy.

Zespoły mieszkaniowe pojawiły się po raz pierwszy we Francji. Pierwszym było osiedle Sarcelles pod Paryżem, którego budowę rozpoczęto w 1954. Tego typu formy urbanistyczne stały się powszechne w drugiej połowie XX wieku, szczególnie w państwach, gdzie proces urbanizacji rozpoczął się z opóźnieniem i rozwijał się w sposób gwałtowny. Budowa wzm podyktowana była zapotrzebowaniem intensywnie rozwijającego się przemysłu na siłę roboczą. Skutkiem tego powstawały osiedla tanich mieszkań, najpierw w 4- lub 5-kondygnacyjnych, a następnie 11-kondygnacyjnych blokach.

Cechy charakterystyczne wzm

Duża liczba ludności skupiona w blokach, przewyższająca znacznie jednostkę sąsiedzką, optymalną pod względem wielkości, jeżeli chodzi o możliwość wytworzenia społeczności lokalnej.
Stapianie się osiedli typu wzm w jedną całość.
W trakcie rozbudowy zwiększanie się liczby kondygnacji w blokach.
Oddalenie od miejsc pracy.
Ograniczenia (w porównaniu ze śródmieściami) dogodnej komunikacji zbiorowej na obszarze wzm.
Dostępność samorządowych obiektów usługowych na terenach wzm, mogących zaspokajać potrzeby mieszkańców, tj. żłobków, przedszkoli, szkół, klubów sportowych, bibliotek, domów kultury, urzędów pocztowych, przychodni zdrowia.
Brak lub ograniczenie obiektów kulturalnych, tj. kin, teatrów, muzeów i galerii sztuki.
Koncentracja handlu i gastronomii w kilku miejscach zespołu mieszkaniowego, co jest niedogodne dla mieszkańców, których bloki położone są w odległości kilkuset metrów od miejsca zaopatrzenia się w artykuły pierwszej potrzeby.
Monotonia krajobrazu wynikająca z odmiennej percepcji przestrzeni przez projektującego osiedle planistę i zamieszkującego ją użytkownika.
Przytłoczenie zieleni miejskiej przez wielkie bloki, co wytwarza poczucie pustej przestrzeni wewnątrz osiedli dla mieszkańców.
Dużo terenów zielonych – parków, skwerów, zieleńców, przyblokowych ogródków, łąk, ogródków działkowych, placów zabaw, obiektów sportowo-rekreacyjnych.
Brak więzi sąsiedzkich między mieszkańcami zamieszkującymi oddalone od siebie bloki.
Duża w porównaniu ze śródmieściami i zabytkowymi częściami miast liczba miejsc postojowych (parkingów i garaży).

Cechy te były typowe dla zespołów mieszkaniowych w Polsce przede wszystkim w latach 70. i 80. XX wieku, gdy powstawały one praktycznie we wszystkich większych miastach. Obecnie wraz ze spadkiem rozwoju zespołów mieszkaniowych w Polsce zaobserwować można, że nastąpiła dekoncentracja handlu oraz udogodnienia w komunikacji miejskiej. Przyczyniło się do tego odejście od budowy wielkich bloków w kierunku budowy osiedli szeregowców, mniejszych domów przeznaczonych do zamieszkania przez kilka rodzin.