Z tej okazji chcemy zagłębić się w ekscytujący świat Obrona Warszawy (1939), temat, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Od samego początku Obrona Warszawy (1939) był przedmiotem debaty, badań i podziwu, stając się podstawowym elementem współczesnego życia. Na przestrzeni lat Obrona Warszawy (1939) znacząco wpłynął na różne obszary, od technologii po kulturę, naukę i ogólnie społeczeństwo. W tym artykule zbadamy wiele aspektów Obrona Warszawy (1939), a także jego wpływ na współczesny świat, aby rzucić światło na jego znaczenie i zaoferować kompleksowe spojrzenie na ten ekscytujący temat.
II wojna światowa, kampania wrześniowa | |||
Płonąca, zbombardowana przez Luftwaffe w nalocie dywanowym Warszawa, 24 września 1939 | |||
Czas |
8–28 września 1939 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Przyczyna |
agresja III Rzeszy na Polskę | ||
Wynik |
decydujące zwycięstwo Niemców | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939 | |||
52°13′56″N 21°00′30″E/52,232222 21,008333 |
Obrona Warszawy – bitwa powietrzno-lądowa stoczona w obronie Warszawy w czasie kampanii wrześniowej przez Wojsko Polskie i ludność cywilną z oddziałami 3 i 4 Armii Wehrmachtu oraz jednostkami 1 i 4 Floty Powietrznej Luftwaffe.
Od 1 do 6 września 1939 walki w obronie stolicy prowadzili Brygada Pościgowa oraz pododdziały Ośrodka Obrony Przeciwlotniczej Warszawa (czynna OPL) i mieszkańcy miasta zorganizowani w ramach biernej OPL.
W nocy z 1 na 2 września Prezydent RP Ignacy Mościcki wyjechał z miasta do Błot koło Falenicy.
3 września na podstawie rozkazu ministra spraw wojskowych gen. Tadeusza Kasprzyckiego utworzono Dowództwo Obrony Warszawy z zadaniem zorganizowania obrony miasta. Na jego czele stanął gen. Walerian Czuma, a szefem sztabu został mianowany płk Tadeusz Roman Tomaszewski. Jego siedziba mieściła się kolejno: w dniach 6−8 września przy Al. Ujazdowskich 26 (siedziba Komendy Legii Akademickiej), 8−17 września w pałacu Zamoyskich (siedziba Ministerstwa Spraw Wewnętrznych), a od 17 września do kapitulacji miasta w gmachu Centrali PKO.
3 września, po ogłoszeniu wiadomości o wypowiedzeniu przez Wielką Brytanię i Francję wojny III Rzeszy, przed siedzibami ambasad obu tych państw przy ul. Nowy Świat i Frascati miały miejsce wielkie manifestacje ludności. Trzecia manifestacja tego dnia odbyła się pod budynkiem Poselstwa Czechosłowacji przy ul. Koszykowej, w związku z informacją o tworzeniu legionów, Czeskiego i Słowackiego, walczących razem z armią polską.
Począwszy od 6 września rozpoczęło się formowanie obrony cywilnej oraz Robotniczej Brygady Obrony Warszawy. Tego dnia stanęły tramwaje (komunikacja tramwajowa została częściowo przywrócona 8 września, jednak tylko na kilka godzin, gdyż naloty Luftwaffe i ostrzał artyleryjski uszkodziły elektrownię tramwajową i tory). Niektóre unieruchomione na ulicach tramwaje zostały wykorzystane do budowy barykad.
Około 2.00 w nocy 7 września Warszawę opuścił rząd, a Naczelny Wódz Edward Śmigły-Rydz wyjechał do Brześcia. Ewakuacja władz odbywała się wszystkimi środkami transportu, głównie drogami w kierunku Lublina i Siedlec. Została ona negatywnie odebrana przez mieszkańców; szczególne oburzenie wywołał wyjazd z miasta komisarza rządu na m.st. Warszawę Władysława Jaroszewicza. Propozycji ewakuacji odmówił – pomimo polecania premiera Felicjana Sławoja Składkowskiego – komisaryczny prezydent miasta Stefan Starzyński. Do eskortowania ewakuujących się władz Jaroszewicz wycofał z miasta większość policji i niektóre oddziały Warszawskiej Straży Ogniowej.
6 września, krótko przed północą, szef propagandy w Sztabie Naczelnego Wodza płk Roman Umiastowski wezwał przez radio mieszkańców Warszawy do udziału w budowie barykad i umocnień wobec bezpośredniego zagrożenia miasta przez Niemców. Jednocześnie wezwał wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni, a niepowołanych dotychczas do wojska, do bezzwłocznego opuszczenia stolicy i udania się na wschód, gdzie mieli zostać zmobilizowani. Po interwencji Dowództwa Obrony Warszawy i Stefana Starzyńskiego ok. godz. 3 w nocy wezwanie Umiastowskiego zostało przez radio odwołane. Jednak jeszcze przed świtem 7 września tysiące osób zaczęło opuszczać Warszawę w kierunku wschodnim.
8 września ok. godz. 14.00–15.00 oddziały niemieckiej 4 Dywizji Pancernej zajęły Okęcie wraz z lotniskiem, a ok. godz. 17.00 od strony Woli i Ochoty dotarły do obrzeży Warszawy gdzie weszły w styczność bojową z obrońcami. Niemcy wycofali się jednak przekładając atak na kolejny dzień.
9 września o godz. 7.00 rano od tej samej strony rozpoczął się atak Wehrmachtu na Warszawę. Niemcy próbowali zdobyć stolicę z zaskoczenia siłami dwóch dywizji pancernych (1 i 4 DPanc), które 6 września dokonały skutecznego przełamania frontu polskiego pod Piotrkowem i Tomaszowem.
9 września powstrzymano poranny atak piechoty i czołgów niemieckich, utrzymując pozycje obronne w zachodniej części miasta. 8. kompania 40 pułku piechoty pod dowództwem Zdzisława Pacaka-Kuźmirskiego zatrzymała na ul. Wolskiej, wykorzystując do tego terpentynę z Fabryki Przetworów Chemicznych „Dobrolin“, niemiecką kolumnę czołgów i pojazdów piechoty. Tego samego dnia pułkownik dyplomowany Marian Porwit mianowany został dowódcą Odcinka „Warszawa-Zachód”. Do miasta w dalszym ciągu napływały fale uchodźców z Polski zachodniej i centralnej oraz żołnierze z rozbitych oddziałów. Pomimo umieszczenia na dachach warszawskich szpitali znaków Czerwonego Krzyża były one bombardowane przez Luftwaffe.
11 września niemiecka artyleria po raz pierwszy zaczęła ostrzeliwać śródmieście równocześnie od strony Okęcia, Marymontu i Pragi. 15 września, w wyniku działań dowodzonej przez gen. Georga von Küchlera 3 Armii na odcinku wschodnim, miasto zostało okrążone. Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza została powołana Armia „Warszawa” pod dowództwem generała dywizji Juliusza Rómmla. Stefan Starzyński powołał Komitet Obywatelski przy Dowództwie Obrony Warszawy, skupiający przedstawicieli wszystkich ugrupowań politycznych Rzeczypospolitej – od PPS, poprzez piłsudczyków, do narodowej demokracji. Propagandą Dowództwa Obrony Warszawy kierował pułkownik Wacław Lipiński.
W dniach 17–22 września garnizon warszawski został wzmocniony przez oddziały Armii „Poznań” i Armii „Pomorze”, które po bitwie nad Bzurą przez Puszczę Kampinoską, przedarły się do stolicy.
Mianem „Warszawskich Termopili” została określona walka 30 pułku Strzelców Kaniowskich stoczona 21 września w rejonie Wawrzyszewa, gdzie I batalion tego pułku, tracąc 500 ludzi, zatrzymał uderzenie niemieckiej 24 Dywizji Piechoty wsparte czołgami i ogniem 70 dział, umożliwiając przedostanie się do miasta niedobitków z bitwy nad Bzurą. Dyskusyjną wśród historyków pozostaje rola generała Juliusza Rómmla, który pomimo znacznych sił (w tym batalionu czołgów) nie udzielił wsparcia Grupie Armii generała dywizji Tadeusza Kutrzeby i nie dokonał koordynacji sił Armii „Warszawa” i znajdujących się w Twierdzy Modlin sił Armii „Modlin” i GO gen. Wiktora Thommée z Armii „Łódź” z Armiami „Poznań” i „Pomorze”.
Parki i place miejskie przeznaczono na chowanie poległych bez różnicy wyznań.
17 września, po agresji ZSRR na Polskę, przebywający pod Warszawą Adolf Hitler wydał osobisty rozkaz ostrzału artyleryjskiego Zamku Królewskiego dla zmuszenia stolicy Polski do kapitulacji. Kapitulacja Warszawy była uzgodnionym warunkiem niemiecko-sowieckim co do rozbioru terytorium państwa polskiego pomiędzy III Rzeszę a ZSRR. W konsekwencji wojska niemieckie podjęły eskalację działań (niezgodnych z IV konwencją haską) skierowanych przeciwko ludności cywilnej Warszawy, a mających zmusić miasto do jak najszybszej kapitulacji.
23 września w zbombardowanej elektrowni przerwano produkcję energii elektrycznej, co unieruchomiło m.in. radio i drukarnie. 24 września zbombardowana Stacja Filtrów przerwała dostarczanie wody do miasta.
24 września niemiecka artyleria i lotnictwo nadal atakowały miasto, a 25 września został przeprowadzony nalot dywanowy. Niemieckie samoloty zrzuciły wówczas na oblężoną stolicę 560 ton bomb burzących i 72 tony bomb zapalających. Luftwaffe zbombardowała gazownię, elektrownię i Stację Filtrów. Z powodu braku prądu zamilkła rozgłośnia radiowa Warszawa II, nadająca z fortu Mokotowskiego. Ataki te były wstępem do generalnego szturmu miasta następnego dnia. 26 września oddziały niemieckie przeprowadziły natarcie, które jednak nie przyniosło im większych sukcesów.
W ostatnich dniach obrony w mieście znajdowało się ok. 3 tys. oficerów i ponad 82 tys. żołnierzy. Brakowało jednak amunicji artyleryjskiej, gdyż 18 września zostały przerwane dostawy z magazynów w Palmirach.
26 września zapadła decyzja o podjęciu rozmów kapitulacyjnych z Niemcami z uwagi na sytuację ludności cywilnej. Akt kapitulacji stolicy podpisano 28 września na terenie dawnej Fabryki Silników Lotniczych Skody na Okęciu.
Poległo ok. 2 000, a rannych zostało 16 000 żołnierzy. Broń złożyło ponad 100 000 żołnierzy walczących w obronie Warszawy. Straty wśród ludności cywilnej wyniosły ok. 10 000 zabitych i 50–60 000 rannych. Podczas oblężenia zniszczeniu uległo ok. 10% zabudowy miasta, w tym 78 tys. izb mieszkalnych (10,3% stanu sprzed wybuchu wojny).
28 września 1939 – bezpośrednio po kapitulacji Warszawy – w zawartym w Moskwie pakcie o granicach i przyjaźni III Rzesza i ZSRR dokonały wbrew prawu międzynarodowemu ( konwencja haska IV z 1907 r.) wytyczenia granicy niemiecko-radzieckiej na okupowanym terytorium Polski.
Pierwsze patrole niemieckie pojawiły się w mieście 30 września, a większe oddziały 1 października 1939. 5 października 1939 Adolf Hitler przyjął w Alejach Ujazdowskich defiladę wojsk niemieckich.
Dowództwo Obrony Warszawy
Sztab
Dowództwo Odcinka „Warszawa-Zachód”
Dowództwo Odcinka „Warszawa-Wschód”