Karol Pietschka
| Data i miejsce urodzenia |
1818 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 lub 19 lutego 1891 |
| Praca | |
| Styl | |
| Budynki | |
| Projekty |
przebudowa Starego Zamku w Żywcu |
Karol Pietschka (ur. 1818 w Wędryni, zm. 17 lub 19 lutego 1891 w Żywcu) – architekt, arcyksiążęcy zarządca budowlany, projektant wielu obiektów budowlanych na Żywiecczyźnie.
Życiorys
Jego rodzicami byli Michał i Małgorzata z domu Knop. Ukończył cztery klasy Cieszyńskiego Gimnazjum Powiatowego oraz kurs pedagogiczny. W wieku 18 lat praktykował przez pół roku przy katastralnych pomiarach lasu. Pracował trzy lata jako murarz. Pracował w Arcyksiążęcej Cieszyńskiej Komorze w ekonomiach Górki, Pierściec i Drogomyśl w latach 1837–1844. W roku 1845 objął stanowisko adiunkta budowlanego w Cieszynie.
Przyjechał do Żywca w 1849 roku, po utworzeniu tamże Arcyksiążęcej Dyrekcji Dóbr, awansował na starszego adiunkta budowlanego I klasy i rozpoczął pracę od 1 stycznia tegoż roku. Mieszkał i pracował w Żywcu dla Albrechta Fryderyka Habsburga. Poślubił Józefinę Gaber, córkę Karoliny Romano i zarządcy dóbr żywieckich Józefa w 1851 roku, miał z nią syna Emeryka Antoniego Karola (ur. 1852) oraz córkę Izabelę Alojzę Marię Annę (ur. 1859). Mieszkał z rodziną w samodzielnie zaprojektowanym budynku arcyksiążęcej propinacji w Żywcu przy dzisiejszej ul. Tadeusza Kościuszki 41. W 1852 roku został mianowany zarządcą ekonomicznym III klasy, w 1857 roku nadano mu II klasę tegoż stanowiska, a w 1869 I klasę. 1 stycznia 1891 roku (lub w 1890 roku) został nadinżynierem, co gwarantowało pensję w wysokości 300 florenów. Był aktywny twórczo przez 42 lata, mieszkał w Żywcu do końca życia; prawdopodobnie nie znał języka polskiego lub znał go słabo. Zmarł 17 lub 19 lutego 1891 roku na zawał serca na Ispie w Żywcu.
Twórczość
Był przedstawicielem historyzmu, nawiązywał w swoich pracach do stylu arkadowego, neogotyku czy architektury alpejskiej, np. tyrolskiej czy szwajcarskiej. Chętnie wykorzystywał żeliwo w swoich projektach. Zostawił po sobie ponad 250 projektów; w Muzeum Miejskim w Żywcu znajdują się 52 projekty, a Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej przechowuje około 200 jego projektów. Projektował głównie gajówki i leśniczówki, ale także kościoły i kapliczki przydrożne, budynki gospodarcze, zajazdy, karczmy, mosty, obiekty przemysłowe (tartaki, browary, kuźnie), domy robotników leśnych, drwali i kolonistów, kamienice, rezydencje, a także małą architekturę ogrodową. Zachowało się około 80% jego zrealizowanych projektów.
Wybrane projekty
- przebudowa Starego Zamku w Żywcu, w tym projekt elewacji w stylu arkadowym, masztu na wieży zamkowej, sklepień krużganków, żeliwnych kolumienek na krużgankach (projekt od 1850, przebudowa w latach 50. XIX wieku oraz projekty z lat 1870–1975 po pożarze zamku w 1870 roku)
- murowany budynek nadleśnictwa w Przyborowie (wzniesiony w 1852, w latach 90. XX wieku posterunek policji, obecnie przedszkole)
- leśniczówka w Złatnej (1853) w formie szwajcarskiej willi
- rozbudowa kościoła w Cięcinie (projekt 1853, rozbudowa 1857–1893)
- brama wjazdowa z ogrodzeniem parkowym w Żywcu (projekt 1863)
- budynek fabryki kleju, mączki kostnej i kwasu siarkowego w Żywcu (tzw. Kościarnia, projekt 1868)
- neogotycka kaplica św. Wita w Starym Żywcu (projekt 1869, zburzona w 1964
- studnia św. Floriana na Rynku w Żywcu na rzucie krzyża greckiego (wzniesiona w 1863)
- Nowy Zamek w Żywcu (pałac arcyksięcia Albrechta, projekt w latach 1883–1885, wznoszony od 1885, obecnie siedziba Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych)
- Browar Arcyksiążęcy w Żywcu, w tym: słodownia ze spichlerzami jęczmienia i słodu, suszarnia, budynek laboratoryjny, Budynek Główny, hala maszyn, chłodnia i warzelnia (1857), kotłownia z kominem, leżakownia z lodownią, bednarnia (1865) oraz budynki administracyjne i gospodarcze (projekty od 1854)
- zabudowania huty w Węgierskiej Górce
- budynek arcyksiążęcej propinacji w Żywcu
- altana brzozowa, zapewne przy pałacu w Żywcu (1874)
- budynek mieszkalny z kancelarią przy tartaku w Soli (1876)
- kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy (projekt 1885, budowa 1886–1890)
- kościół św. Klemensa w Zawoi (projekt 1886, zakończenie budowy 1888)
- śluza na kanale w parku w Żywcu (1890)
- gajówki: m.in. w Rycerce (1871), w Soli (1876), w Glince (1877), na hali Bystra w Kamesznicy (1884)
- dom nadgajowego na polanie Błazikówka w lesie Kocierz (1877)
- budynki nadleśnictwa: w Ujsołach (1854) i Zawoi (1878)
- karczmy: w gminie Koszarawa (1873), w Międzybrodziu (1888) oraz drewniany zajazd w Ujsołach (1874)
Galeria
-
Browar w Żywcu -
Stary Zamek w Żywcu -
Nowy Zamek w Żywcu -
budynek Nadleśnictwa Dóbr Żywieckich w Przyborowie -
Leśniczówka w Złatnej -
kościół w Rajczy -
kościół w Zawoi -
Projekt kaplicy św. Wita w Żywcu -
Projekt elewacji zamku w Żywcu
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Jakub Marcjasz: Karol Pietschka. Nasz archiducalis major geometra. naszemiasto.pl Żywiec . Polska Press, 2016-03-29. .
- ↑ a b c d e f g Husar 2004 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Dorota Firlej: Arcyksiążęcy Browar w Żywcu - część 2. ŻywiecInfo.pl . 2015-12-06. .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n J.W.R.. Karol Pietschka –Architekt Arcyksięcia Albrechta Habsburga. „Gazeta Żywiecka”. 9 (19), s. 3, 1990-09. ISSN 1231-6725.
- ↑ a b Husar 2004 ↓, s. 14.
- ↑ Husar 2004 ↓, s. 18.
- ↑ Zamki i Pałace przywrócone do dawnej świetności. 2011, s. 9.
- ↑ a b Firlej 2004 ↓, s. 71.
- ↑ J.W.R.. Prace Karola Pietschki w starym zamku w Żywcu. „Gazeta Żywiecka”. 20 (10), s. 7, 1990-10. ISSN 1231-6725.
- ↑ Budynek nadleśnictwa w Przyborowie. infoserwis-etnokultura.pl . .
- ↑ a b Husar 2004 ↓, s. 16.
- ↑ Tomasz Wolff: Architekt Habsburgów. 2001-10-05. .
- ↑ a b c d e f Husar 2004 ↓, s. 21.
- ↑ a b c d e f Firlej 2004 ↓, s. 74.
- ↑ Przewodnik. zywiec.pl . .
- ↑ J.W.R.. Zabytki i nie tylko. Święty Florianie broń nas. „Gazeta Żywiecka”. 14 (4), s. 3, 1990-04. ISSN 1231-6725.
- ↑ a b Firlej 2004 ↓, s. 73.
- ↑ a b Czesław Gamrot: Fascynująca historia księżny Alicji. W: Kalendarz Śląski 2016. Izabela Kraus-Żur (red.). Czeski Cieszyn: Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w Republice Czeskiej, 2015, s. 52. ISBN 978-80-87281-21-5.
- ↑ J.W.R.. Karol Pietschka –Architekt Arcyksięcia Albrechta Habsburga. „Gazeta Żywiecka”. 9 (19), s. 4, 1990-09. ISSN 1231-6725.
- ↑ Wacław Kolak, Robert Ślusarek, Zbigniew Guszkiewicz: Sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy. Zofia Rączka (red.). Rajcza: Parafia Rzymskokatolicka w Rajczy, 1993, s. 19.
- ↑ a b Husar 2004 ↓, s. 20.
- ↑ Zawoja. Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce . .
- ↑ a b Husar 2004 ↓, s. 15.
- ↑ Husar 2004 ↓, s. 17.
- ↑ a b Husar 2004 ↓, s. 19.
Bibliografia
- Dorota Firlej: Plany przebudowy zamku żywieckiego oraz projekty innych obiektów. W: Żywieckie projekty Karola Pietschki – architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga (wybór). Gabriela Bożek (red.). Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2004. ISBN 83-85871-39-X.
- Bożena Husar: Budownictwo drewniane w dobrach żywieckich według projektów Karola Pietschki. W: Żywieckie projekty Karola Pietschki – architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga (wybór). Gabriela Bożek (red.). Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2004. ISBN 83-85871-39-X.