Autonomia galicyjska
W dzisiejszym świecie Autonomia galicyjska to temat, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swoje znaczenie historyczne, wpływ na obecne społeczeństwo czy wpływ na kulturę popularną, Autonomia galicyjska jest zjawiskiem, które wywołało debatę, podziw i kontrowersje. W tym artykule zbadamy różne aspekty Autonomia galicyjska, analizując jego znaczenie w różnych obszarach i badając, jak ewoluował w czasie. Od pojawienia się na scenie publicznej po liczne interpretacje, Autonomia galicyjska to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym, a jego aktualność pozostaje dziś namacalna.
Autonomia Galicji – nazwa całości praw społeczno-politycznych, które Galicja uzyskała w latach 1869–1873[potrzebny przypis], wskutek ugody austriacko-polskiej. Wspomniane prawa to m.in. wprowadzenie języka polskiego w 1869 roku jako urzędowego do administracji i sądownictwa Galicji oraz powołanie urzędu ministra ds. Galicji w 1871 roku.
Do lat 60. XIX wieku była to zwykła prowincja Cesarstwa Austrii, dopiero po 1860 podjęto starania o nadanie autonomii Galicji, nie tylko politycznej, ale i kulturalnej. Tę ostatnią uzyskano ostatecznie po roku 1867.
Struktura władzy
Część urzędników była mianowana przez rząd austriacki (Przedlitawii), najważniejszymi z nich byli namiestnicy. W Galicji powstały liczne instytucje objęte autonomią, należały do nich Sejm Krajowy, Wydział Krajowy i Rada Szkolna Krajowa. Ważnym osiągnięciem było wprowadzenie do szkół, również wyższych i urzędów, języka polskiego, a do sądownictwa również ukraińskiego. We wschodniej części Galicji powstały szkoły ludowe i średnie zarówno z językiem ukraińskim, jak i językiem polskim, na Uniwersytecie we Lwowie tworzono katedry ukraińskie. Po uzyskaniu autonomii decydującą rolę polityczną w autonomicznych instytucjach odgrywało polskie ziemiaństwo.
Organami samorządu w terenie były obieralne rady powiatowe i gminne, organami wykonawczymi Wydział Krajowy, wójtowie i naczelnicy miast. Na czele miast Lwowa i Krakowa stali ich prezydenci.
Ruchy robotnicze i chłopskie
W Galicji, najwcześniej na ziemiach polskich, rozwinął się zorganizowany ruch ludowo-rolniczy, a w 1895 roku powstało Polskie Stronnictwo Ludowe. Na początku lat 80. XIX wieku pojawiły się organizacje robotnicze (również ukraińskie). W Galicji Wschodniej rozwinął się ukraiński ruch domagający się pełnego równouprawnienia, a nawet wyodrębnienia Galicji Wschodniej jako autonomii dla Ukraińców, co powodowało ostry konflikt między narodowościami. Galicja jako jedyny wówczas obszar, na którym w sposób niemal nieskrępowany przez zaborcę rozwijało się życie narodowe Polaków i Ukraińców, stała się głównym ośrodkiem zarówno polskiego, jak i ukraińskiego ruchu niepodległościowego.
Bibliografia, literatura
- Henryk Wereszycki, Historia polityczna Polski 1864-1918, Wydanie drugie poprawione i rozszerzone, Paryż 1979 Wydawnictwo Libella.
- Czesław Partacz, Od Badeniego do Potockiego. Stosunki polsko-ukraińskie w Galicji w latach 1888–1908, Toruń 1997, ISBN 83-7174-090-5, Wyd. Adam Marszałek