Belgische lokale verkiezingen 2024

Provincieraads-, gemeenteraads- en districtsraadsverkiezingen 2024
Datum	13 oktober 2024
Land	België
Opvolging verkiezingen
← 2018     2030 →
Portaal    Politiek België

De Belgische provincieraads-, gemeenteraads- en districtsraadsverkiezingen van 2024 vonden plaats op zondag 13 oktober 2024, zes jaar na de lokale verkiezingen van 2018 en vier maanden na de federale verkiezingen van 9 juni 2024.

De Belgische kiezer kon zijn stem uitbrengen:

• in Vlaanderen en Wallonië: voor de provincieraden (in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaat de provincie als bestuursniveau niet);
• in heel België: voor de gemeenteraden;
• in de stad Antwerpen: ook voor de districtsraden;
• en in de zes Vlaamse randgemeenten met taalfaciliteiten rond Brussel en in de faciliteitengemeenten Komen-Waasten en Voeren: voor de schepenen, de OCMW-raden en het vast bureau van die OCMW-raden.

Het aantal gemeenten daalt van 300 naar 285 in Vlaanderen (waarvan één een tiende district van Antwerpen wordt) en van 262 naar 261 in Wallonië.

Sinds de bijzondere wet van 13 juli 2001 zijn de drie gewesten (zijnde het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) bevoegd voor de organisatie van de lokale verkiezingen. Het Waals Gewest heeft op zijn beurt de Duitstalige Gemeenschap bevoegd gemaakt voor de gemeenteraadsverkiezingen van de Duitstalige gemeenten.

Het Vlaams Parlement heeft met het decreet ‘Versterking lokale democratie’ van 16 juli 2021 enkele hervormingen goedgekeurd die vanaf de verkiezingen van 2024 geldig zijn. Zo is er, in tegenstelling tot de Europese, federale en regionale verkiezingen die op zondag 9 juni 2024 plaatsvonden, in Vlaanderen geen opkomstplicht meer voor de lokale verkiezingen. De lijststem verdween; alleen het aantal voorkeurstemmen bepaalt wie verkozen wordt. De kandidaat met de meeste voorkeurstemmen van de grootste lijst heeft twee weken het exclusief recht om een coalitie te vormen. De kandidaat met de meeste voorkeurstemmen van de grootste partij binnen de meerderheidscoalitie wordt burgemeester. Het kan dus niet meer dat de kleinste coalitiepartner de burgemeester levert.^[1]

Daarnaast had de Vlaamse regering de ambitie om meer gemeenten te laten fuseren dan er tijdens de voorgaande legislatuur doorgevoerd zijn.^[2] Bij fusies die voor een decretale deadline goedgekeurd werden, werd bij deze verkiezingen de gemeenteraad voor de nieuwe fusiegemeente verkozen. Er waren een aantal fusies in voorbereiding tegen de verkiezingen van 2024. 28 gemeenten hebben een principiële beslissing genomen om te fuseren tot 13 nieuwe fusiegemeenten. Allen namen uiterlijk 31 december 2023 een definitieve beslissing.^[3] Bij deze fusies fuseerde één gemeente, Borsbeek, met de stad Antwerpen en werd een nieuw district van Antwerpen.

Aan Waalse kant fuseerden Bastenaken en Bertogne: de verkiezingen vonden hier plaats voor een eengemaakte gemeenteraad voor de nieuwe fusiegemeente.

Stemgerechtigden zijn Belgen vanaf 18 jaar die in België wonen en op 1 augustus ingeschreven werden in de kiezerslijsten. Voor de gemeenteraadsverkiezingen konden ook inwoners met een andere nationaliteit die zich in hun gemeente als kiezer hebben laten registreren, stemmen.

Hieronder zijn de aantallen kiezers te vonden zoals vastgesteld op 1 augustus 2024:

Er werd deels met potlood en papier gestemd en deels elektronisch. In Vlaanderen stemden 141 gemeenten met papier en 159 elektronisch. Brussel en de Duitstalige Gemeenschap stemden volledig elektronisch. Wallonië (zonder de Duitstalige Gemeenschap) stemde volledig met potlood en papier. Dit is dezelfde situatie als op 9 juni 2024, toen Sint-Genesius-Rode en Sint-Pieters-Leeuw voor het eerst elektronisch stemden. Buiten deze twee gemeenten, was de situatie dezelfde als in 2019.

De stembureaus waar met papier gestemd werd, waren open van 8 tot 13 uur. De stembureaus waar met een stemcomputer gestemd werd, zijn open van 8 tot 16 uur in Brussel en Wallonië en van 8 tot 15 uur in Vlaanderen.

De uittredende raden en besturen bleven na de verkiezingen nog even in functie. Een meerderheid van de nieuw verkozen raadsleden ondertekende voordrachtsakten voor een deputatie (voor provincies) en de aanstelling van burgemeesters en schepenen (voor gemeenten en districten). In Vlaanderen worden de burgemeesters officieel benoemd door de Vlaamse Regering en leggen ze de eed af in handen van de provinciegouverneur, in Brussel bij de minister-president en in Wallonië bij de gemeenteraadsvoorzitter.

De installatie van de verkozen raden gebeurt op de volgende momenten:

• Vlaamse provincieraden: op een van de eerste vijf werkdagen van december (Art. 7 Provinciedecreet)
• Vlaamse gemeenteraden: op een van de eerste vijf werkdagen van december (Art. 6 Decreet Lokaal Bestuur); voordien was dit pas in januari
• Brusselse gemeenteraden: op een van de eerste vijf werkdagen van december
• Waalse provincieraden: eind oktober (Art. L6111-1 CDLD)
• Waalse gemeenteraden: begin december (Art. L1122-3 CDLD)

Zie Regeringsformaties in België 2024 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de Europese, federale en regionale verkiezingen van juni 2024 gingen de verschillende regeringsonderhandelingen van start. Al snel werd een Duitstalige, Franstalige en Waalse regering gevormd. De onderhandelingen voor een federale, Vlaamse en Brusselse regering raakten echter niet tijdig rond voor de start van de campagne voor de lokale verkiezingen. Partijen vrezen toegevingen te moeten doen, zo dicht bij verkiezingen.^[4]

Federaal dienen partijen wetsvoorstellen in het parlement in, maar er is afgesproken dat ze niet mogen worden goedgekeurd.^[5] De wetsvoorstellen laten politici toe om zich te profileren in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen.

In Brussel hebben de Franstalige partijen een voorstel ingediend in het Brussels Parlement over het uitstel van de lage-emissiezone, wat niet in goede aarde viel bij Vlaams-Brussels formateur Elke Van den Brandt (Groen).^[6]

De campagne voor de lokale verkiezingen vond dus plaats met de achtergrond van de recente parlementsverkiezingen.

De gemeenteraden van de 19 Brusselse gemeenten werden verkozen. In totaal werden er 703 raadsleden verkozen, 8 meer dan 6 jaar geleden. 4 gemeenten kregen 2 raadsleden bij door bevolkingsaangroei.

De volgorde van de lijstnummers van de politieke partijen was als volgt toegewezen:

1. Vooruit
2. DéFI
3. CD&V
4. Groen
5. PS
6. MR
7. Ecolo
8. Les Engagés
9. N-VA
10. Vlaams Belang
11. Team Fouad Ahidar
12. Open Vld
13. PTB-PVDA

In veel gemeenten was mobiliteit een belangrijk thema, na de uitrol van Good Move-circulatieplannen en de tegenstand ertegen.

In zes gemeenten haalde één lijst een absolute meerderheid van de zetels: in Evere (PS met lijsttrekker Ridouane Chahid), Sint-Lambrechts-Woluwe (LB met lijsttrekker Olivier Maingain), Oudergem (Défi met lijsttrekker Sophie de Vos), Koekelberg (PS met lijsttrekker Ahmed Laaouej), Sint-Joost-ten-Noode (LB met lijsttrekker Emir Kir) en Sint-Pieters-Woluwe (Les Engagés met lijsttrekker Benoît Cerexhe).

Het Rechtscollege van het Brussels Parlement heeft de verkiezingen in Sint-Joost-ten-Node ongeldig verklaard.

Vanaf 1 januari 2025 telt Vlaanderen 221 lokale mandatarissen minder tellen dan ervoor:^[7]

• In totaal verdwenen bij de nieuwe fusiegemeenten 351 mandatarissen: 16 schepenen, 247 gemeenteraadsleden en 88 leden van het bijzonder comité voor de sociale dienst. In Antwerpen zijn er 30 mandatarissen verdwenen, in Limburg 96, in Oost-Vlaanderen 151, in Vlaams-Brabant 40 en in West-Vlaanderen 41.
• In 50 gemeenten kwamen er 120 mandatarissen bij ten gevolge van de bevolkingsgroei, waarvan 14 schepenen, 88 gemeenteraadsleden en 18 extra leden voor het bijzonder comité voor de sociale dienst.
• Netto zijn er dus 2 schepenen, 159 gemeenteraadsleden en 70 BCSD-leden minder. In de provincie Antwerpen steeg het netto aantal mandatarissen; in de andere provincies daalde dit aantal.
• In de Antwerpse districten kwamen 17 raadsleden bij (15 voor het nieuwe district Borsbeek en 2 voor Hoboken).

Op 3 september 2024 werden in Vlaanderen de gemeenschappelijke lijstnummers geloot:

1. Vooruit
2. PVDA
3. cd&v
4. Vlaams Belang
5. N-VA
6. Open Vld
7. Groen

Daarnaast waren er heel wat lokale partijen, die een nummer toegewezen krijgen vanaf 8.

Na het aanzienlijke verlies van Open Vld bij de verkiezingen van juni 2024, stapten slechts weinig afdelingen van Open Vld ook als Open Vld naar de kiezer voor de gemeenteraadsverkiezingen. Veel andere lokale afdelingen kozen een lokale naam.^[8][9]

In Vlaanderen waren er 33.190 kandidaten voor de gemeenteraden. De leeftijd ging van 18 tot 96 jaar, met een gemiddelde van 50 jaar.

In de gemeenten Lo-Reninge en Herstappe werd maar één lijst ingediend. De lijsttrekker werd automatisch de burgemeester. Er was vond dus geen gemeenteraadsverkiezing plaats, maar wel een provincieraadsverkiezing.

In 118 gemeenten haalde één lijst een absolute meerderheid van de zetels, vaak cd&v. In Mesen, Spiere-Helkijn en Zuienkerke (alle drie West-Vlaanderen) behaalde de grootste lijst zelfs alle zetels.^[10]

De opkomst lag rond de 64% in Vlaanderen. De laagste opkomst was in Eeklo met 53,7% en de hoogste in Mesen met 81,7%. Tijdens de marathonuitzending van VRT NWS kreeg die zondag van de kijkers de benaming 'Zijlijnzondag', verwijzend naar de vele burgers die op de zijlijn eerder toekeken naar de gebeurtenissen van die dag maar niet gingen stemmen.

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) werd de provincie Antwerpen ingedeeld in drie kieskringen, die overeenkomen met de drie arrondissementen Antwerpen (20 zetels), Mechelen (7 zetels) en Turnhout (9 zetels).

Bart De Wever (N-VA) was kandidaat om burgemeester van Antwerpen te blijven.^[11] De lijstrekkers van de andere nationale partijen waren: Jos D'Haese (PVDA), Kathleen Van Brempt (Vooruit), Pieter De Cock (CD&V), Bogdan Vanden Berghe (Groen), Filip Dewinter (Vlaams Belang) en Willem-Frederik Schiltz (Open Vld).^[12] Op basis van de peilingen maakte de media een tweestrijd tussen De Wever (N-VA) en D'Haese (PVDA) om het burgemeesterschap.

De 10 districtsraden werden verkozen. Hoboken kreeg er 2 raadsleden bij ({{{1}}}) door bevolkingsaangroei. Door de fusie verloor Borsbeek zijn 21 gemeenteraadszetels, die door 15 districtsraadszetels worden vervangen.

Bart Somers, burgemeester van Mechelen sinds 2001, werd in 2019 minister in de regering-Jambon, maar keerde terug als burgemeester in november 2023. Hij werd lijsttrekker van de lijst "Voor Mechelen", samengesteld uit de bestaande meerderheidscoalitie Open Vld-Groen-M+.^[13]

Alle gemeenten in de provincie Antwerpen:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (31 zetels in totaal) was de provincie Limburg ingedeeld in drie kieskringen, die overeenkomen met de drie arrondissementen Hasselt (15 zetels), Maaseik (9 zetels) en Tongeren (7 zetels).

Alle gemeenten in provincie Limburg:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) was de provincie Oost-Vlaanderen ingedeeld in drie kieskringen, die overeenkomen met drie groepen van telkens twee arrondissementen: Gent (met Eeklo, 15 zetels), Aalst-Oudenaarde (10 zetels) en Dendermonde-Sint-Niklaas (11 zetels).

Open Vld (met burgemeester Mathias De Clercq) en Groen (met eerste schepen Filip Watteeuw) waren de twee grootste politieke fracties sinds de verkiezingen van 2018. De bestuurscoalitie bestond uit Vooruit-Groen (een gemeenschappelijke lijst in 2018), Open Vld en CD&V. Open Vld en Vooruit vormden voor deze verkiezing een gemeenschappelijke lijst "Voor Gent", tegenover een lijst van Groen.^[14]

Na de verkiezingen sloten Voor Gent en N-VA een akkoord, waar veel protest op kwam. Vooruit keurde het akkoord niet goed, waarna het initiatiefrecht naar Groen ging. Uiteindelijk gingen Voor Gent en Groen met elkaar in zee.

Bij de verkiezingen van 2018 bleef N-VA de grootste fractie van de stad. Zij vormden met Groen en Open Vld een coalitie. Conner Rousseau, de voorzitter van Vooruit, werd de lokale lijsttrekker van Vooruit.

Alle gemeente in de provincie Oost-Vlaanderen:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) was de provincie Vlaams-Brabant ingedeeld in twee kieskringen, die overeenkomen met de twee arrondissementen Leuven (16 zetels) en Halle-Vilvoorde (20 zetels).

Alle gemeenten in de provincie Vlaams-Brabant:

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (36 zetels in totaal) was de provincie West-Vlaanderen ingedeeld in drie kieskringen, bestaande uit een of meerdere arrondissementen: Brugge (9 zetels), Ieper-Oostende-Diksmuide (met Veurne, 11 zetels) en Kortrijk-Roeselare-Tielt (16 zetels).

Alle gemeenten in de provincie West-Vlaanderen:

De verkiezingen in Heuvelland moesten volledig worden overgedaan na klacht van de ontslagen algemeen directeur, die opkwam op de lijst van een oppositiepartij.^[15]

In Wallonië werden vijf provincieraden en 261 gemeenteraden verkozen. Dat is één minder dan voordien vanwege de fusie van de gemeenten Bastenaken en Bertogne tot één gemeente.

Het Waals Gewest organiseerde de gemeenteraadsverkiezingen van de 252 Franstalige gemeenten en de provincieraadsverkiezingen.

De Duitstalige gemeenten niet meegerekend, kregen de volgende 22 gemeenten er 2 gemeenteraadsleden bij wegens bevolkingsgroei:

• Provincie Waals-Brabant: Eigenbrakel, Itter, Orp-Jauche, Waver
• Provincie Henegouwen: Aat, Chièvres, Frasnes-lez-Anvaing, Boussu, Froidchapelle
• Provincie Luik: Ferrières, Bitsingen, Herstal, Sprimont, Faimes, Oreye, Saint-Georges-sur-Meuse, Wasseiges
• Provincie Luxemburg: Aarlen, Martelange, Bertrix
• Provincie Namen: Houyet en Assesse

In acht gemeenten werd maar één lijst ingediend: Herbeumont, Houffalize, Rouvroy, Anhée, Bièvre, Vresse-sur-Semois, Limbourg en Verlaine.^[16] Kiezers konden wel een stem uitbrengen, want de kandidaat met de meeste stemmen wordt burgemeester (meestal, maar niet altijd, is dit de lijsttrekker).

In 183 gemeenten (70% van de gemeenten) haalde één lijst een absolute meerderheid van de zetels.

In Celles werd op 12 januari 2025 een nieuwe gemeenteraadsverkiezing gehouden na annulatie van de resultaten door onregelmatigheden met volmachten.^[17]

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (37 zetels in totaal) was de provincie Waals-Brabant ingedeeld in twee kieskringen: Nijvel (16 zetels) en Waver (21 zetels).

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (56 zetels in totaal) was de provincie Henegouwen ingedeeld in tien kieskringen: Aat (5 zetels), Charleroi (9 zetels), Châtelet (4 zetels), Fontaine-l'Evêque (4 zetels), La Louvière (6 zetels), Bergen (4 zetels), Boussu (7 zetels), Zinnik (4 zetels), Thuin (4 zetels) en Doornik (9 zetels).

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (56 zetels in totaal) was de provincie Luik ingedeeld in tien kieskringen: Hoei (6 zetels), Luik (10 zetels), Visé (5 zetels), Fléron (7 zetels), Seraing (4 zetels), Saint-Nicolas (6 zetels), Verviers (6 zetels), Dison (4 zetels), Eupen (4 zetels) en Borgworm (4 zetels).

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (37 zetels in totaal) was de provincie Luxemburg ingedeeld in zes kieskringen: Aarlen (8 zetels), Bastenaken (6 zetels), Marche-en-Famenne (7 zetels), Neufchâteau (5 zetels), Bouillon (4 zetels) en Virton (7 zetels).

Voor de verkiezingen voor de provincieraad (37 zetels in totaal) was de provincie Namen ingedeeld in zes kieskringen: Dinant (5 zetels), Ciney (4 zetels), Namen (9 zetels), Andenne (5 zetels), Gembloers (9 zetels) en Philippeville (5 zetels).

De Duitstalige Gemeenschap organiseerde autonoom de verkiezing van de gemeenteraden van de 9 Duitstalige gemeenten. Ze bevinden zich in de provincie Luik, waarvoor wel ook provincieraadsverkiezingen door het Waals Gewest werden georganiseerd.

In vier gemeenten haalde één lijst een absolute meerderheid: in Amel (slechts één lijst kwam op), Büllingen, Burg-Reuland en Bütgenbach (slechts één lijst kwam op). Dit is veel, zeker gezien dat de methode-D'Hondt wordt gehanteerd (die representatiever is) en niet de methode-Imperiali (die de grotere partijen bevoordeelt) zoals bij de andere gemeenteraadsverkiezingen. In Sankt Vith en Lontzen haalde een lijst iets minder dan 50% van de stemmen, wat in de rest van België een absolute meerderheid van zetels zou betekenen, maar niet in de Duitstalige Gemeenschap.

• Directie van de Verkiezingen van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken
• Website van de Vlaamse overheid met alle officiële info over de gemeenteraads-, provincieraads- en districtsraadsverkiezingen in Vlaanderen
• Website van de Waals overheid met alle officiële info over de gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen in Wallonië (zonder DG)
• Website van de Duitstalige Gemeenschap over de gemeenteraadsverkiezingen
• Geen opkomstplicht meer en "rechtstreeks" verkozen burgemeester: dit verandert er bij de volgende lokale verkiezingen, VRT NWS, 20 juli 2020
• Opkomstplicht bij lokale verkiezingen op de schop, De Tijd, 20 juli 2020

Nieuwsberichten die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden in de categorie Belgische lokale verkiezingen, 2024 van Wikinieuws.