Bugün, son yıllarda ilgi kazanan ve şüphesiz halk arasında büyük ilgi uyandıran bir konu olan Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti konusunu daha derinlemesine incelemek istiyoruz. Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti, birçok yönü kapsayan ve sürekli tartışma ve analize konu olan bir konudur. Bu yazımızda bu konuya kapsamlı bir bakış açısı kazandırmak amacıyla Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti ile ilgili farklı bakış açılarını ve yaklaşımları inceleyeceğiz. Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti, ortaya çıkışından bugünkü etkisine kadar çeşitli alanlarda araştırma ve ilgi odağı haline gelerek akademisyenlerin, uzmanların ve kamuoyunun dikkatini çekmiştir. Hiç şüphe yok ki, Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti çağdaş toplumda önemli bir konu haline geldi, bu nedenle anlayışını ve kapsamını derinleştirmek çok önemli.
1879 yılında Erzurum Vilayeti'nden ayrılan Dersim Vilayeti 1886 yılında bu vilayete dâhil edildi. İleride Ermeni Tehciri sırasında adı geçecek Altı Vilayet'ten birisidir. Vilayet Fırat ve Murat nehri vadileri arasında yer alıyordu. Kuzeybatısında Sivas Vilayeti yer alıyordu.
Tarihi
Vilayet, 1879-80'de Malatya'yı da içeren Diyarbekir Vilayeti'nin bir kısmından oluşturuldu.[4] 1888'de bir imparatorluk emriyle Hozat Vilayeti, Mamuret ul-Aziz'e bağlandı.[5]
Sancakları
1909'da Ma'mûretü'l-Azîz'in sancakları, kazaları ve nahiyeleri:
^Vilayet of Ma'muretül'aziz, Redhouse Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük, On İkinci Basım, Redhouse Yayınevi, 1991, ISBN 975-413-022-1, p. 729, Ma'mûretü'l-Azîz, Ma'muretül Aziz veya Mamûretü'l-Azîz (Osmanlıca: ولايت معمورة العزيز Vilâyet-i Ma'muretül'azizor معمورة العزيز ولايتى Ma'muretül'aziz Vilâyeti, Ma'muretül'aziz Vilâyeti Salnamesi 5 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1894, Ma'muretül'aziz Vilâyeti Salnamesi 26 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ma'muretül'aziz Vilâyet matbaası, , 1312 . in the website of Hathi Trust Digital Libray.